Üsküdar Mevlevihanesi, İstanbul'da kurulup da tekke ve zaviyelerin kaldırıldığı 1925 senesine kadar faaliyetlerini sürdüren Mevlevî tekkelerinin kuruluş tarihi bakımından sonuncusudur. İstanbul'da bulunan diğer dört mevlevihane Avrupa yakasında inşa edilmiş olduğu halde, Üsküdar Mevlevihanesi Anadolu yakaısnda kurulmuştur. Üsküdar ilçesinde, İmrahor semtinde, Ayazma Mahallesi'nde, Doğancılar Caddesi'nin batı yakasında yer almaktadır. Kuruluşundan itibaren bir Mevlevî zâviyesi özelliği taşıyan bu dergâh, İstanbul'da bulunan diğer mevlevihanelerden farklı olarak, özellikle taşradan İstanbul'a gelen ve İstanbul'dan Anadolu yönüne doğru hareket eden Mevlevi şeyh veya dervişlerin konaklaması için tasarlanmıştır. Öyle ki, Anadolu'dan özellikle de Konya'dan gelen Mevleviler burada konaklamış, birkaç gün istirahat ettikten sonra yapacakları işlere koyulmuş, Anadolu'ya gidecekler ise; yol ihtiyaçlarını hazırladıktan sonra Üsküdar Mevlevihanesi'nden yola çıkmışlardır.
XVIII. asrın sonlarına doğru kurulan mevlevihanenin bânîsi ve ilk şeyhi Halil Nûman Dede'dir. Halil Dede'nin türbesi Üsküdar Mevlevihanesi'nde ve semahane olarak kullanılan mescidin altındadır. Dikdörtgen şeklindeki türbeye, avluya açılan merdivenli bir kapıdan girilir. Üç cephesinde bulunan pencerelerden ışık alır.
